BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO QUỸ LAWRENCE S.TING

Cuộc thi quốc gia Thiết kế bài giảng e-Learning lần thứ 4

SÓNG

XUÂN QUỲNH

Môn: Ngữ văn 12

Giấy phép dự thi: CC-BY-SA

Huế, tháng 12/2016

SÓNG

Tiết 36,37: Đọc văn

Xuân Quỳnh

MỤC TIÊU BÀI HỌC

1. Kiến thức

- Cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn và niềm khát khao của người phụ nữ về một tình yêu thuỷ chung, bất diệt.

- Thấy được đặc sắc về nghệ thuật kết cấu, xây dựng hình ảnh, nhịp điệu và ngôn từ của bài thơ.

2. Kĩ năng

- Phân tích, so sánh, bình luận về vẻ đẹp của tình yêu trong thơ ca, về vẻ đẹp của gương mặt thơ Xuân Quỳnh.

- Tiếp cận văn bản trữ tình theo thể loại.

4. Định hướng phát triển năng lực

- Năng lực giải quyết vấn đề.

- Năng lực tự học.

- Năng lực hợp tác, giao tiếp bằng ngôn ngữ tiếng Việt.

- Năng lực cảm thụ thẩm mỹ.

3. Thái độ

Tự nhận thức về vẻ đẹp tình yêu trong cuộc sống.

- Xuân Quỳnh tên thật là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh (1942-1988).

- Quê ở La Khê, Hà Đông, Hà Tây.

- Mẹ mất sớm, ở với bà nội.

- Mất cùng chồng và con trai vì tai nạn giao thông tại Hải Dương (29-4-1988).

-> Cuộc đời đa đoan, bất hạnh.

- Tác phẩm chính :

+Tơ tằm - Chồi biếc (in chung, 1963)

+Hoa dọc chiến hào (1967)

+Gió Lào cát trắng (1974)

+Lời ru trên mặt đất (1978)

+Tự hát (1984)

+Hoa cỏ may (1989). . .

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

MỘT SỐ BÀI THƠ TIÊU BIỂU

          TỰ HÁT

“Em trở về đúng nghĩa trái tim em

Là máu thịt, đời thường ai chẳng có

Vẫn ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữa

Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi”

           THUYỀN VÀ BIỂN

           "Những ngày không gặp nhau

           Biển bạc đầu thương nhớ

           Những ngày không gặp nhau

           Lòng thuyền đau rạn vỡ

           Nếu từ giã thuyền rồi

           Biển chỉ còn sóng gió

           Nếu phải cách xa anh

           Em chỉ còn bão tố"

      MẸ CỦA ANH

 " Phải đâu mẹ của riêng anh

 Mẹ là mẹ của chúng mình đấy thôi

 . . .Chắt chiu từ những ngày xưa

 Mẹ sinh anh để bây giờ cho em"

 THƯ TÌNH CUỐI MÙA THU

 " Thời gian như là gió

 Mùa theo cùng tháng năm

 Tuổi theo mùa đi mãi

 Chỉ còn anh và em

 Chỉ còn anh và em

 Cùng tình yêu ở lại. . . "

- Đặc điểm hồn thơ: tiếng lòng của một tâm hồn phụ nữ nhiều trắc ẩn; vừa hồn nhiên, tươi tắn, vừa chân thành, đằm thắm; luôn da diết trong khát vọng hạnh phúc đời thường.

-> Một trong những nhà thơ viết thơ tình hay nhất sau 1945, “người đàn bà yêu và làm thơ”.

=> Một trong những gương mặt tiêu biểu của thế hệ nhà thơ trẻ trong kháng chiến chống Mỹ.

a. Hoàn cảnh sáng tác

- Là một bài thơ đặc sắc viết về tình yêu, rất tiêu biểu cho phong cách thơ Xuân Quỳnh.

- In trong tập Hoa dọc chiến hào (1968).

- Phần 1 (2 khổ đầu): Sóng-biểu tượng tình yêu của người phụ nữ.

- Phần 2 (còn lại): Những cung bậc cảm xúc của người phụ nữ khi yêu.

- Sáng tác năm 1967 trong chuyến đi thực tế ở vùng biển Diêm Điền (Thái Bình).

b. Bố cục

2. Tác phẩm

Biển Diêm Điền

Câu 1: Tập thơ nào sau đây không phải của Xuân Quỳnh?

CÂU HỎI TƯƠNG TÁC

Hướng dẫn: Click vào nút trắng phía trước, sau đó bấm vào " Xác nhận câu trả lời" để biết kết quả. Để biết đáp án đúng, bấm vào gửi bài->xem lại->đáp án đúng là đáp án được viền khác màu.

Đối với câu hỏi điền khuyết hoặc ghép đôi, sẽ có đáp án cụ thể trong phần " Xem lại". Sau khi thực hành, nếu trả lời sai các em có thể click vào để xem đáp án.

CÂU HỎI TƯƠNG TÁC

Câu 2: Xác định chủ đề bài thơ " Sóng" ?

Câu 3: Ghép đôi những tác giả sau với đặc điểm hồn thơ tương ứng:

(Click chuột, kéo và nối các điểm lồi-lõm với nhau)

- Cặp hình tượng sóng đôi tạo nên kết cấu song hành: “sóng” và “em” khi tách rời, khi hoà nhập -> hóa thân của cái tôi trữ tình.

=> Tạo nên âm điệu dạt dào, ngân vang, diễn tả vẻ đẹp riêng trong tình yêu của nhân vật trữ tình: mãnh liệt mà đầy nữ tính.

1. Cảm nhận chung

- Thể thơ 5 chữ: tạo nhịp điệu nhịp nhàng.

- Các khổ thơ không có dấu chấm cuối câu (trừ khổ cuối), dài ngắn khác nhau: như những con sóng trào dâng, nối nhau không dứt.

II. Đọc hiểu văn bản

" Sóng tình dường đã xiêu xiêu

Xem trong âu yếm có chiều lả lơi"

(Truyện Kiều - Nguyễn Du)

"Anh xin làm sóng biêc

Hôn mãi cát vàng em

Hôn thật khẽ, thật êm

Hôn êm đềm mãi mãi"

(Biển-Xuân Diệu)

Dữ dội và dịu êm

Ồn ào và lặng lẽ

Sông không hiểu nổi mình

Sóng tìm ra tận bể

II. Đọc hiểu văn bản

1. Cảm nhận chung

2. Sóng-biểu tượng tình yêu của người phụ nữ

2.1. Những trạng thái đối lập của tình yêu

Dữ dội

Dữ dội

Dịu êm

-> Hành trình tự khám phá, tự nhận thức chính bản thân, khát khao vươn tới một tình yêu cao cả để được sống là chính mình.

- Hình ảnh chỉ không gian:

   sông . . . bể

(không gian có giới hạn) (không gian rộng lớn, mênh mông)

- Biện pháp đối lập:

dữ dội - dịu êm

ồn ào - lặng lẽ

-> Trạng thái đối cực của sóng

-> tâm lí phức tạp của người phụ nữ khi yêu (khi sôi nổi, mãnh liệt khi dịu dàng, sâu lắng).

II. Đọc hiểu văn bản

1. Cảm nhận chung

2. Sóng-biểu tượng tình yêu của người phụ nữ

2.1. Những trạng thái đối lập của tình yêu

- Thán từ “ôi”: sự xuýt xoa, tự nhận thức, phát hiện.

- Cách nói khẳng định “ngày xưa…ngày sau…vẫn thế”: Quy luật của sóng -> luôn tìm đến bến bờ.

- Quy luật của tình cảm con người “…khát vọng tình yêu…bồi hồi”: Tình yêu là khát vọng lớn lao, vĩnh hằng, mãnh liệt của tuổi trẻ và nhân loại.

-> Từ quy luật của tự nhiên, tác giả phát hiện ra quy luật của tình cảm con người ->cách cảm nhận tình yêu trên hai bề mặt cảm xúc và nhận thức.

=> Hình tượng sóng trở thành biểu tượng của tình yêu, vì sóng mang những nét đặc trưng và tính chất của tình yêu: tự nhiên, kì diệu, phức tạp, nhiều dáng vẻ, là nỗi khát vọng muôn thuở của con người.

2. 2. Quy luật của tình yêu

CÂU HỎI TƯƠNG TÁC

Câu 4: Tất cả các từ: dữ dội, dịu êm, ồn ào, lặng lẽ là:

CÂU HỎI TƯƠNG TÁC

Câu 5: Qua hai đoạn thơ đầu bài thơ "Sóng", theo em vì sao hình tượng Sóng trở thành biểu tượng của tình yêu?

3. Những cung bậc cảm xúc của người phụ nữ khi yêu

3. Những cung bậc cảm xúc của người phụ nữ khi yêu

- Điệp từ: “em nghĩ” và câu hỏi: “Từ nơi nào sóng lên” -> quay về lòng mình, nhu cầu tìm hiểu, phân tích, khám phá tình yêu.

- Câu hỏi tu từ: " Sóng bắt đầu từ gió/Gió bắt đầu từ đâu?": truy tìm cội nguồn của con sóng -> nguồn gốc của sóng đầy bí ẩn, không thể lí giải.

- Thừa nhận sự bất lực khi đi tìm cội nguồn của tình yêu:  " Em cũng không biết nữa…khi nào ta yêu nhau".

3. Những cung bậc cảm xúc của người phụ nữ khi yêu

3.1. Khổ 3,4: Cội nguồn của tình yêu

-> Đây là cách cắt nghĩa tình yêu rất chân thành, hồn nhiên, trực cảm và đầy nữ tính.

- Biện pháp đối lập:

dưới lòng sâu >< trên mặt nước

ngày><đêm

->Nỗi nhớ bao trùm cả không gian, thao thức trong mọi thời gian.

- Điệp từ " con sóng ", thán từ " ôi" diễn tả nỗi nhớ da diết, không thể nào nguôi, cứ cuồn cuộn, dào dạt như sóng biển triền miên.

- Cách nói cường điệu nhưng hợp lí " Lòng em nhớ đến anh/ Cả trong mơ còn thức": nỗi nhớ choáng ngợp cõi lòng không chỉ trong ý thức mà thấm sâu vào trong tiềm thức.

3. Những cung bậc cảm xúc của người phụ nữ khi yêu

3.2. Khổ 5: Nỗi nhớ trong tình yêu

:

-> Tình yêu da diết, sâu đậm, mãnh liệt.

3.3. Khổ 6: Sự thủy chung trong tình yêu

- Kiểu câu nhượng bộ: "" Dẫu. . ".

- Cách nói khẳng định: " Hướng về anh-một phương":

-> khẳng định chắc nịch tình yêu chung thủy, luôn hướng về phương anh, phương của tình yêu.

- Biện pháp đối lập:

phương bắc >< phương nam

- Cách nói ngược:

xuôi về bắc >< ngược về nam

-> những khó khăn, trắc trở trong tình yêu.

-> Tình yêu son sắt, mang đậm tính truyền thống.

3.4. Khổ 7 : Niềm tin trong tình yêu

- Từ chỉ không gian " đại dương": khoảng cách mênh mông -> những ngăn cách của cuộc đời.

-> Niềm tin tình yêu sẽ vượt qua những trắc trở của cuộc đời để đi đến bến bờ hạnh phúc.

- Hình ảnh ẩn dụ  " sóng": " Trăm ngàn con sóng đó/Con nào chẳng tới bờ" -> quy luật tất yếu của con sóng là tìm đến bến bờ.

3.5. Khổ 8: Sự lo âu, trăn trở trong tình yêu

-Từ ngữ diễn tả quan hệ đối lập :

       "... tuy. . .vẫn"

       ". ..dẫu...vẫn.. "

- Hình ảnh đối lập:

biển (rộng lớn, vô biên) >< mây (nhỏ bé)

-> Sự nhạy cảm, âu lo về sự hữu hạn của đời người và sự mong manh của hạnh phúc.

Mùa thu nay sao bão giông nhiều

Những cửa sổ con tàu chẳng đóng

Dải đồng hoang và đại ngàn tối sẫm

Em lạc loài giữa sâu thẳm rừng anh.

                 (Tự hát)

- Dùng từ chỉ số lượng lớn " trăm con sóng" , " ngàn năm" : khát vọng được sống hết mình trong biển lớn tình yêu, muốn hoá thân cho một tình yêu bất tử.

- Câu cảm thán " Làm sao…": khao khát mãnh liệt.

- Động từ mạnh " tan ra" : sự hòa nhập, sự hy sinh trong tình yêu.

3.6. Khổ 9: Khát vọng về tình yêu vĩnh cửu

=> Những cung bậc cảm xúc của người phụ nữ đang yêu đã thể hiện vẻ đẹp tâm hồn một người phụ nữ nhạy cảm, chân thành, tha thiết, mãnh liệt mà cũng đầy nhân hậu trong tình yêu.

CÂU HỎI TƯƠNG TÁC

Câu 6: Khổ thơ: " Sóng bắt đầu từ gió/Gió bắt đầu từ đâu? /Em cũng không biết nữa/Khi nào ta yêu nhau"

thể hiện nét tâm trạng của người phụ nữ đang yêu là:

CÂU HỎI TƯƠNG TÁC

Câu 7: Hiểu như thế nào là đúng nhất về tâm trạng của Xuân Quỳnh trong khổ thơ sau: " Cuộc đời tuy dài thế/Năm tháng vẫn đi qua/Như biển kia dẫu rộng/Mây vẫn bay về xa"

CÂU HỎI TƯƠNG TÁC

Câu 8: Em hãy chọn từ thích hợp bên dưới điền vào dấu ". . . " trong các đánh giá sau:

(Click vào từ cần chọn, rê chuột rồi thả vào chỗ trống)

-"Sóng" của Xuân Quỳnh thể hiện vẻ đẹp của một tình yêu vừa __(1)__vừa __(2)__.

-Trước sự hữu hạn của đời người và sự trôi chảy của thời gian, nếu như "Vội vàng" của Xuân Diệu thể hiện quan niệm sống __(3)__thì "Sóng" của Xuân Quỳnh lại thể hiện quan niệm sống __(4)__.

-Với kết cấu __(5)__, cặp hình tượng __(6)__, bài thơ "Sóng" đã khám phá được những cung bậc cảm xúc của người phụ nữ khi yêu một cách tinh tế.

BÀI TẬP TỰ LUẬN

ĐỊNH HƯỚNG CÁCH LÀM

1. 1. Cảm nhận đoạn thơ trong bài thơ "Việt Bắc"

1. 2. Cảm nhận đoạn thơ trong bài thơ "Sóng"

1. 3. So sánh:

-Giống nhau:

+Nội dung: Đều viết về nỗi nhớ.

+Nghệ thuật: nỗi nhớ được đặt trong thời gian, không gian vô tận; hai đoạn thơ đều sử dụng các biện pháp so sánh, ẩn dụ, điệp từ, giọng thơ da diết, khắc khoải.

-Khác nhau:

+Về nội dung: Nỗi nhớ trong "Việt Bắc" thuộc về tình cảm cách mạng. Nỗi nhớ trong bài thơ "Sóng" là nỗi nhớ trong tình yêu đôi lứa, sắc thái nỗi nhớ phức tạp hơn, khám phá nỗi nhớ trong cả tiềm thức,

+Nghệ thuật: Đoạn thơ "VB" sử dụng thể thơ lục bát, giọng điệu ngọt ngào. Đoạn thơ "Sóng" sử dụng thể thơ 5 chữ, hình ảnh ẩn dụ "sóng" góp phần thể hiện tình yêu chân thành, nữ tính mà mãnh liệt.

1. 4. Kết luận chung: Từ hai nỗi nhớ trong hai đoạn thơ, người đọc không chỉ cảm nhận được nét đặc sắc của hai giọng điệu thơ mà còn thấy được vẻ đẹp tâm hồn phong phú của con người Việt Nam.

Đề: Cảm nhận của em về hai đoạn thơ sau:

" Nhớ gì như nhớ người yêu

Trăng lên đầu núi, nắng chiều lưng nương

Nhớ từng bản khói cùng sương

Sớm khuya bếp lửa người thương đi về

Nhớ từng rừng nứa, bờ tre

Ngòi Thia, sông Đáy, suối Lê vơi đầy"

(Việt Bắc-Tố Hữu)

" Con sóng dưới lòng sâu

Con sóng trên mặt nước

Ôi cong sóng nhớ bờ

Ngày đêm không ngủ được

Lòng em nhớ đến anh

Cả trong mơ còn thức"

(Sóng-Xuân Quỳnh)

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Sách giáo khoa Ngữ văn 12, tập 1, NXB Giáo dục, 2014.

2. Chuẩn kiến thức kĩ năng Ngữ văn 12, NXB Giáo dục, 2010.

3. Tài liệu tập huấn Dạy học và kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh môn Ngữ văn, Vụ giáo dục trung học, 2014.

4. Bài giảng dạy "Sóng", Trần Thị Khánh Toàn-Giáo viên trường THPT

Lê Quý Đôn-Bà Rịa-Vũng Tàu, nguồn youtube.

5. Bài ngâm thơ Sóng, Minh Ngọc, nguồn youtube.

6. Một số hình ảnh ở các website.

CẢM ƠN QUÝ ĐỒNG NGHIỆP ĐÃ THEO DÕI, CHÚC CÁC EM HỌC TỐT!